A capela do Pazo de Mariñán posúe unha historia fascinante que se remonta posiblemente ao século XV, cando a segunda filla de Gómez Pérez das Mariñas, Doña Constanza, herdou a propiedade e puido establecer a súa fundación primitiva . Con todo, a estrutura que hoxe podemos admirar é fundamentalmente produto dunha profunda reforma realizada no século XVIII, dentro dos parámetros estilísticos do Barroco galego.

A fachada actual, con seu característico campanario e pináculos rematados en bolas, é un excelente exemplo da arquitectura relixiosa do século XVIII 1. Estes elementos, típicos do Barroco, contrastan co retablo interior, que nos introduce no racionalismo neoclásico, mostrando así a evolución dos gustos artísticos ao longo do tempo.

 A capela constitúe un elemento case obrigado nestas construcións señoriais. No caso de Mariñán, destaca polo seu gran tamaño e pola peculiar distribución dos seus accesos:

• Dúas portas diferenciadas: Unha na parte superior para os donos e allegados, que daba acceso ao coro ou tribuna, e outra na planta baixa, en ángulo recto coa fachada principal, para o resto dos asistentes.

• Función social: Máis alá do seu uso relixioso, servía como punto de unión entre os señores do pazo e os veciños da contorna.

O interior da capela garda verdadeiros tesouros artísticos. O retablo, de estilo neoclásico, presenta un marcado contraste coa fachada barroca 1. Pero sen dúbida, as catro magníficas tallas que o adornan son o seu maior atractivo, atribuídas a José Gambino, escultor compostelán formado con Casas Novoa e o portugués Almeida.

Gambino, descendente de escultores florentinos establecidos en Xénova, deixou unha das obras máis prestixiosas da escultura galega do século XVIII, que sería continuada polo seu xenro José Ferreiro.

Hoxe, a capela segue sendo un dos elementos máis visitados do conxunto do Pazo de Mariñán, declarado Conxunto Histórico-Artístico en 1972 17. Os visitantes poden admirar non só a súa arquitectura senón tamén o seu papel como testemuña das relacións sociais na Galicia señorial.

A súa localización, integrada harmoniosamente co resto do pazo e cos xardíns, fai que sexa un punto clave para comprender a complexidade destas construcións, onde o relixioso, o social e o artístico se mesturan nun conxunto único.

A capela de San Roque, como se coñece oficialmente, segue sendo un exemplo salientable de como estes espazos relixiosos servían tanto para o culto como para a representación social das familias nobres galegas.